Zeydî-Mu‘tezilî Literatürde Bir Yitiğin Keşfi: İbn Şervîn ve Yâḳūtetü’l-îmân ve Vâsıṭatü’l-Burhân’ı-İnceleme ve Neşir-

Zeydîlik ile Mu‘tezilîlik arasındaki, teşekkül dönemlerine kadar uzandığı da iddia edilen ilişki ve etkileşim, Büveyhî veziri Sâhib b. Abbâd’ın Kādî Abdülcebbâr’ı Rey’e davet etmesi ve kādilkudât olarak atamasıyla birlikte Mu‘tezilîliğin merkezi hâline gelen Rey’de daha güçlü bir evreye geçmiştir. Bu süreçte Taberistan/Hazar Zeydîleri’nden birçok âlim Kādî’den ders alarak onun talebesi olmuştur. Zeydî-Mu‘tezilî kimliği açık olan İbn Şervîn de bu âlimlerden biridir. İbn Şervîn kelâm ve fıkıh alanında önemli eserler telif etmiş ve eserleri Taberistan sınırları içerisinde kalmayarak Yemen Zeydîleri’ne kadar ulaşmıştır. Onun Yemen Zeydîleri’ne kadar ulaşan önemli kelâm eserlerinden birisi de yakın zamana kadar kayıp olarak bilinen ve tarafımızdan keşfedilen bir mecmua içerisinde, önemli bazı diğer Zeydî-Mu‘tezilî eserlerle birlikte bulunan Yâḳūtetü’l-îmân ve vâsıṭatü’l-burhân’ıdır. İbn Şervîn, Zeydî-Mu‘tezilî kelâm metinlerinde zaman zaman kısmen farklı formlarıyla rastlandığı biçimde Yâḳūtetü’l-îmân’ın sistematiğini, i. Tevḥîd, ii. ʿAdl, iii. Vaʿd, iv. Vaʿîd, v. Emr bi’l-maʿrûf, vi. Nehy ʿani’l-münker, vii. Nübüvvet, viii. İmâmet şeklinde sıraladığı dinin sekiz temel ilkesi üzerine kurmuştur. Onun bu metni üzerine VI./XII. yüzyıl Yemen Zeydîleri içerisinde Behşemî kelâm geleneğinin önemli bir temsilcisi olan Hasen b. Muhammed er-Rassâs, et-Tibyân li-Yâḳūteti’l-îmân ve vâsıṭati’l-burhân başlığıyla “Tevhîd” ve “Adl” bölümleriyle sınırlı oldukça kapsamlı bir şerh kaleme almıştır.